Βιταμίνες, Μέταλλα και Ιχνοστοιχεία
Ο οργανισμός μας δεν έχει ανάγκη μόνο από υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λιπαρά αλλά και από βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
Αυτές οι ουσίες ονομάζονται «μικροθρεπτικά συστατικά» επειδή πρέπει να λαμβάνονται σε μικρές ποσότητες. Είναι όμως απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού και πιθανή έλλειψή τους μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην υγεία.
Οι βιταμίνες
Το όνομά τους σημαίνει «αμίνες της ζωής»: οι βιταμίνες είναι μόρια απαραίτητα για τις ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού μας. Ο οργανισμός τις χρησιμοποιεί για τη συντήρηση και την ανάπτυξη και καθεμία έχει ειδική λειτουργία: η βιταμίνη Α, για παράδειγμα, είναι σημαντική στη διατήρηση της φυσιολογικής όρασης, η βιταμίνη D είναι σημαντική στη διατήρηση της υγείας των οστών, η βιταμίνη B9 (ή φολικό οξύ ) συμβάλλει στη φυσιολογική σύνθεση των αμινοξέων και στην ανάπτυξη του μητρικού ιστού κατά την εγκυμοσύνη.
Γενικότερα οι βιταμίνες της ομάδας B συμμετέχουν στον ενεργειακό μεταβολισμό ή σε αντιδράσεις απελευθέρωσης ενέργειας. Ο οργανισμός δεν είναι σε θέση να τις παράγει και πρέπει να λαμβάνονται μέσω της διατροφής.
Συνολικά οι βιταμίνες είναι 13 και χωρίζονται σε δύο ομάδες: τις λιποδιαλυτές βιταμίνες και τις υδατοδιαλυτές βιταμίνες. Οι λιποδιαλυτές είναι διαλυτές στα λιπαρά. Για αυτόν τον λόγο, μπορούν να αποθηκευτούν στον λιπώδη ιστό. Πρόκειται για τη βιταμίνη Α, τη βιταμίνη D, τη βιταμίνη E και τη βιταμίνη K.
Αντίθετα, οι υδατοδιαλυτές βιταμίνες είναι διαλυτές στο νερό. Πρόκειται για τη βιταμίνη C και τις 8 βιταμίνες της ομάδας B (Β1- θειαμίνη, Β2 - ριβοφλαβίνη, Β3 - νιασίνη, Β5 - παντοθενικό οξύ, βιταμίνη B6, Β7 - βιοτίνη, Β9 - φολικό οξύ και B12). Επειδή είναι υδατοδιαλυτές, ο οργανισμός τις αποβάλλει γρήγορα με τα ούρα. Για αυτόν τον λόγο, πρέπει να λαμβάνονται τακτικά με τη διατροφή.
Μέταλλα
Επίσης τα μέταλλα μπορούν να ομαδοποιηθούν σε δύο κατηγορίες: τα μακρομέταλλα και τα μικρομέταλλα ή ιχνοστοιχεία ή ολιγοστοιχεία.
Αυτό που είναι διαφορετικό είναι οι ποσότητες που υπάρχουν στον οργανισμό: στην περίπτωση των μακρομετάλλων (ασβέστιο, φώσφορος, μαγνήσιο, νάτριο, κάλιο, χλώριο και θείο), πρόκειται για τουλάχιστον 100 γραμμάρια και πάνω, ενώ τα ιχνοστοιχεία ( μαγγάνιο, χαλκός, ιώδιο, μολυβδαίνιο, ψευδάργυρος, χρώμιο, φθόριο και σελήνιο) υπάρχουν μόνο σε ίχνη (κάτω από 15mg ή και μικρογραμμάρια (μg).
Όπως οι βιταμίνες, έτσι και τα μέταλλα και ιχνοστοιχεία είναι σημαντικά για τη σωματική και νοητική υγεία του οργανισμού.
Τα μέταλλα συμμετέχουν σε πολλές μεταβολικές διεργασίες. Το μαγνήσιο, για παράδειγμα, είναι απαραίτητο για τη δραστηριότητα πολυάριθμων ενζύμων και για τη φυσιολογική λειτουργία του νευρικού συστήματος, ενώ το κάλιο συμβάλλει στη φυσιολογική λειτουργία των μυών.
Οι ανάγκες
Η δόση των μικροθρεπτικών συστατικών που πρέπει να λαμβάνουμε καθημερινά μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τα χαρακτηριστικά κάθε ατόμου. Παίζουν ρόλο η ηλικία, το φύλο και οι ιδιαίτερες φυσιολογικές συνθήκες, όπως ενδεχομένως η ανάπτυξη, η εγκυμοσύνη ή ο θηλασμός.
Για να καλυφθούν οι καθημερινές ανάγκες, είναι πρώτα από όλα απαραίτητο να διασφαλιστεί η ποικιλία στη διατροφή. Εάν τρώμε λίγο από όλα, θα διασφαλιστεί η σωστή παροχή των διάφορων βιταμινών και ανόργανων συστατικών (μετάλλων και ιχνοστοιχείων) που υπάρχουν σε κάθε τροφή, ενώ εάν αποκλείσουμε ολόκληρες κατηγορίες τροφών από τη διατροφή μας μπορεί να υπάρχει κίνδυνος έλλειψης. Μία περίπτωση είναι η βιταμίνη B12, η οποία δεν υπάρχει στις χορτοφαγικές και αυστηρά απόλυτα χορτοφαγικές διατροφές.
Μια ιδιαίτερη περίπτωση είναι αυτή της βιταμίνης D: υπάρχει σε λίγες τροφές, κυρίως ζωικής προέλευσης και παράγεται επίσης στο δέρμα χάρη στη δράση των ακτίνων του ηλίου. Η συνήθεια να μην περνάμε πολύ χρόνο στην ύπαιθρο μπορεί να προκαλέσει κινδύνους έλλειψης, κυρίως εάν συνδυαστεί με τον αποκλεισμό από τη διατροφή των λίγων τροφών που την περιέχουν.
Επιπλέον, ο μη σωστός καθημερινός τρόπος ζωής, η ένταση, το στρες, οι ταχείς ρυθμοί και η μη ισορροπημένη διατροφή μπορούν να προκαλέσουν έλλειψη ή και ελλείψεις, συνήθως μη σοβαρές, βιταμινών και μετάλλων (ονομάζεται υποκλινική έλλειψη).
Βιβλιογραφία:
- ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 432/2012 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ, 16/5/2012
- Dietary Reference Values: DRV Finder. EFSA, https://multimedia.efsa.europa.eu/drvs/index.htm.