Κάλιο
Μεταξύ των μικροθρεπτικών συστατικών, των βασικών ουσιών για τον οργανισμό, οι οποίες όμως πρέπει να λαμβάνονται σε μικρές ποσότητες, όπως τα μέταλλα και οι βιταμίνες, περιλαμβάνεται επίσης το κάλιο. Υπάρχει σε πολυάριθμες τροφές, τόσο ζωικής όσο και φυτικής προέλευσης και είναι απαραίτητο για τη ζωή καθώς συμμετέχει σε μεγάλο αριθμό φυσιολογικών διεργασιών, πολύ διαφορετικών μεταξύ τους, από τη σύσπαση των μυών έως τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης.
Ενδεχόμενη υπερβολική ποσότητα καλίου αποβάλλεται μέσω των ούρων που παράγονται από τα νεφρά. Τα νεφρά είναι επομένως μεταξύ των οργάνων που είναι υπεύθυνα για τη διατήρηση κατάλληλου ισοζυγίου των επιπέδων αυτού του μετάλλου στον οργανισμό. Από την άλλη πλευρά, απαιτείται προσοχή σε κάθε σύμπτωμα πιθανής έλλειψης καλίου, η οποία μπορεί να έχει συνέπειες στην ευεξία και στην υγεία του οργανισμού.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) η επαρκής ημερήσια πρόσληψη αυτού του μετάλλου είναι:
- για τα νεογνά 7-11 μηνών 750 mg
- για τα παιδιά 1 έως 3 ετών 800 mg
- για τα παιδιά 4 έως 6 ετών 1100 mg
- για τα παιδιά 7 έως 10 ετών 1800 mg
- για τα παιδιά 11 ετών έως 14 ετών 2700 mg
- για τα παιδιά 15 ετών έως 17 ετών 3500 mg
- άνω των 18 ετών και ενήλικες άνδρες και γυναίκες (και εγκυμονούσες) 3500 mg ενώ για τις θηλάζουσες γυναίκες 4.000 mg/ημέρα για την αντιστάθμιση των απωλειών καλίου μέσω του μητρικού γάλακτος
Πιθανές ελλείψεις μπορούν να προκαλέσουν ακόμη και σοβαρά συμπτώματα. Αντίθετα, μια μη ισορροπημένη διατροφή που είναι υπερβολικά πλούσια σε αυτό το μέταλλο μπορεί να είναι επικίνδυνη για την υγεία. Φυσικά, οι δοσολογίες που αναφέρονται παραπάνω είναι απλώς ενδεικτικές και εξαρτώνται από κάθε μεμονωμένη περίπτωση. Για αυτόν τον λόγο, πιθανά συμπληρώματα καλίου ή αλλαγές της διατροφής πρέπει να συμφωνούνται πάντα με ειδικό ή με τον θεράποντα ιατρό.
Τι είναι το κάλιο;
Το κάλιο ανήκει στην κατηγορία των μετάλλων. Συχνά λέμε ότι το κάλιο είναι ηλεκτρολύτης. Αυτός ο χημικός όρος υποδηλώνει ότι όταν προστίθεται στο νερό, αποκτά θετικό ηλεκτρικό φορτίο.
Στον οργανισμό μας αυτό το μέταλλο εκτελεί πολυάριθμες λειτουργίες. Συμμετέχει στον μεταβολισμό των υδατανθράκων, βοηθά στη φυσιολογική ανάπτυξη, ελέγχει τη σύσπαση των μυών και ρυθμίζει την οξεοβασική ισορροπία.
Συμμετέχοντας σε αυτές τις διεργασίες, το κάλιο συμβάλλει στη φυσιολογική λειτουργία του νευρικού συστήματος και της φυσιολογικής λειτουργίας των μυών. Λαμβανομένου υπόψη του ρόλου του σε μυϊκό επίπεδο, δεν πρέπει να υποεκτιμηθεί το γεγονός ότι το κάλιο συμβάλλει στη διατήρηση της φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης.
Η έλλειψή του μπορεί να προκαλέσει, μεταξύ άλλων, κόπωση, πυρετό, δυσκολία στην αναπνοή και αίσθηση αδυναμίας, ενώ σε νοητικό επίπεδο μπορεί να αποτελέσει συνακόλουθη αιτία έλλειψης συγκέντρωσης, κακής διάθεσης, κατάθλιψης και υπνηλίας. Επίσης, ενόψει των πιο πρόσφατων ερευνών στον τομέα της ιατρικής, φαίνεται ότι το κάλιο έχει σημαντική επίδραση επίσης στην αποτροπή ή, τουλάχιστον, στον έλεγχο ορισμένων παθήσεων.
Τροφές που περιέχουν κάλιο
Το κάλιο υπάρχει σε διάφορες τροφές και η ενσωμάτωσή του στη διατροφή είναι ευτυχώς εύκολη, ακόμη και αν κάποιος πάσχει από πολλές αλλεργίες ή δυσανεξίες, χωρίς να απαιτείται ειδική επεξεργασία. Για την πρόσληψη του καλίου, μπορούμε να καταναλώνουμε τόσο τροφές φυτικής προέλευσης (φρούτα και λαχανικά κάθε είδους) όσο και τροφές ζωικής προέλευσης.
Για παράδειγμα, υπάρχει στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως στο σπανάκι και τα σέσκουλα, στις ντομάτες, στα αγγούρια, στα κολοκυθάκια, στις μελιτζάνες, στην κολοκύθα, στις πατάτες (κυρίως στη φλούδα τους) και στα καρότα. Επίσης, υπάρχει στα όσπρια (φασόλια, μπιζέλια, σόγια και φιστίκια) και μπορεί να ληφθεί σε μορφή ξηρών καρπών (για παράδειγμα, αμύγδαλα), αποξηραμένων φρούτων (όπως βερίκοκα και δαμάσκηνα) και φρέσκων φρούτων (συγκεκριμένα στα εσπεριδοειδή, στο πεπόνι, στις μπανάνες, στο ακτινίδιο και πάλι στα δαμάσκηνα και στα βερίκοκα). Ακόμη και οι βολβοί, όπως οι πατάτες και τα μανιτάρια, μπορούν να περιέχουν κάποια ποσότητα καλίου.
Ωστόσο, στις τροφές ζωικής προέλευσης, τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι τα ψάρια, όπως σολομός, μπακαλιάρος, γλώσσα και σαρδέλες τα πουλερικά και τα γαλακτοκομικά (βέλτιστη επίσης επιλογή για συμπλήρωμα του ασβεστίου και της βιταμίνης D) και το κρέας.
Τέλος, μην ξεχνάμε ότι το κάλιο υπάρχει επίσης στα συμβατικά υποκατάστατα μαγειρικού αλατιού με βάση το χλωριούχο κάλιο.
Παρόλο που η κατανάλωση πολλών υγρών είναι σε κάθε περίπτωση σημαντική για μια σωστή διατροφή και για την αποφυγή ανισορροπιών στο σώμα μας, κυρίως όταν ο καιρός είναι πολύ ζεστός, πρέπει να σημειωθεί ότι το νερό, από μόνο του, δεν παρέχει σημαντικές ή επαρκείς δόσεις καλίου. Υπάρχουν υγρά ροφήματα, συγκεκριμένα τα ενεργειακά, τα οποία περιέχουν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις αλάτων, όπως κάλιο και μαγνήσιο.
Έλλειψη καλίου: αιτίες και συμπτώματα
Η έλλειψη καλίου, η οποία ορίζεται ως υποκαλιαιμία, είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από συμπτώματα, όπως κόπωση, μυϊκή αδυναμία ή μυϊκές κράμπες, ναυτία, υπνηλία, αίσθημα παλμών ή αίσθημα «παράλειψης» καρδιακών παλμών, δυσκοιλιότητα. Οι διαταραχές μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο σοβαρές ανάλογα με την κατάσταση.
Όταν τα επίπεδα καλίου μειωθούν αρκετά, αυτό μπορεί να οφείλεται σε πραγματικές ανωμαλίες του καρδιακού ρυθμού, κυρίως εάν πάσχετε από καρδιαγγειακές παθήσεις. Αυτή η κατάσταση είναι γενικά σοβαρή και, συγκεκριμένα, μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην καλή υγεία των παιδιών, όσων κάνουν σπορ, στις γυναίκες σε εμμηνόπαυση ή στους πιο ευπαθείς ηλικιωμένους.
Φυσικά, εκτός από τη λήψη μέσω των τροφών, το κάλιο μπορεί να ληφθεί επίσης μέσω ειδικών συμπληρωμάτων διατροφής, τα οποία συνιστώνται ιδιαίτερα στην περίπτωση έλλειψης διαγνωστικών εξετάσεων, αλλά πρέπει πάντα να υποδεικνύονται προηγουμένως από τον ιατρό σας μετά από προσεκτική ανάλυση. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο μιας ισορροπημένης δίαιτας και δεν προορίζονται για την πρόληψη, αγωγή ή θεραπεία ανθρώπινης νόσου.
Οι αιτίες μείωσης του καλίου που διατίθεται στον οργανισμό μπορεί να είναι ποικίλες. Ορισμένες φορές, τα επίπεδά του μπορούν να μειωθούν λόγω της λήψης φαρμάκων, όπως διουρητικών, ή λόγω υπερβολικής χρήσης καθαρτικών. Επίσης, ο καθημερινος τρόπος ζωής και το περιβάλλον μπορεί να εντείνουν το πρόβλημα: οι τιμές καλίου μπορεί να είναι χαμηλές ακόμη και λόγω μη φυσιολογικού μεταβολισμού, αλλά και λόγω αυξημένης εφίδρωσης που οφείλεται σε έντονη σωματική άσκηση, αθλητικές δραστηριότητες ή σε υψηλές θερμοκρασίες.
Άλλες φορές, το κάλιο υπάρχει σε χαμηλές συγκεντρώσεις λόγω παρατεταμένων επεισοδίων διάρροιας ή εμετού, λόγω χρόνιας νεφρικής νόσου ή μεταβολικών διαταραχών ή διαταραχών της τροφοδοσίας (όπως βουλιμία με αυτεπαγόμενο εμετό). Τέλος, οι ανεπαρκείς συγκεντρώσεις μαγνησίου συμβαδίζουν με χαμηλά επίπεδα καλίου σε συχνότητα μεγαλύτερη του 40%.
Βιβλιογραφία:
- Potassium Fact Sheet for Consumers - National Institutes of Health,
https://ods.od.nih.gov/pdf/factsheets/Potassium-Consumer.pdf. - Dietary Reference Values: DRV Finder. EFSA, https://multimedia.efsa.europa.eu/drvs/index.htm.